Jak konserwatorzy wykorzystują ślinę do oczyszczania obrazów?

Brudny, mały sekret konserwatorów, czyli o oczyszczanie obrazów śliną!

Konserwator wyposażony jest w wiele środków do oczyszczania obrazów. Może użyć substancji opartych na wodzie lub mieszanin rozpuszczalników organicznych czy alkoholi. Czasem jednak wystarczą proste metody: ślina.

Tak, dobrze przeczytałeś – ślina. Jak to? – pomyślisz. Jak ślina może czyścić obrazy? Z chemicznego punktu widzenia ślina to łagodny roztwór enzymów. Używanie śliny do oczyszczania obrazów do powszechnie stosowana wśród konserwatorów technika w prywatnych pracowniach oraz znanych muzeach na całym świecie takich jak np. Rijksmuseum w Amsterdamie czy Getty Museum w Los Angeles.

Zastosowanie śliny w oczyszczaniu obrazów to nic nowego. Historia użycia śliny w konserwacji dzieł sztuki do oczyszczania starych obiektów sięga 18 wieku.

Jak ślina działa na powierzchnię obrazu?

Ślina usuwa nagromadzony na powierzchni obrazu brud i kurz oraz inne “ciała obce” takie jak np. nikotyna. Ślina zawiera enzymy takie jak lipaza oraz amylaza, które rozkładają skrobię i tłuszcze , które znajdują się w brudzie na powierzchni obrazu. Ślina przecież pomaga nam, ludziom w rozkładaniu pokarmu w buzi. pH śliny jest zazwyczaj lekko kwasowe, co pozytywnie wpływa na usuwanie brudu. Nawet temperatura używanej śliny ma tutaj znaczenie – ciepła ślina wspomaga proces oczyszczania.

Ślina naturalna vs syntetyczna

Na rynku istnieje również ‘ślina syntetyczna’, czyli przygotowana mieszanina o właściwościach ludzkiej śliny. Ślina naturalna jest jednak darmowa, ekologiczna (sustainable) i nie toksyczna. W swojej pracowni używam obu rodzajów śliny. Przy większych obiektach lepiej sprawdza się ślina syntetyczna, ponieważ tej naturalnej możemy “nie wyprodukować” wystarczającą ilość.

Czy konserwatorzy więc plują na obrazy?

Nie plujemy na obrazy. Proces oczyszczania śliną syntetyczną lub naturalną niczym nie różni się od tego, w którym używamy innych środków. Klasycznie więc konserwator oczyszcza powierzchnię obrazu za pomocą wacików zwilżonych roztworem śliny.

Czy każdy obraz można oczyścić śliną?

Nie. Na początku konserwator przeprowadza testy oczyszczania (zazwyczaj z boku obrazu), w których sprawdza odporność materiałów znajdujących się na obrazie na substancje oparte na wodzie. Metoda ta jest więc stosowana tylko po przeprowadzeniu testów. Nie sprawdzi się przy każdym obrazie.

Ciekawostka:

Portugalskie konserwatorki Paula Romão, Adília Alarcão and César Viana’s otrzymały Nagrodę Nobla IG za ich research, w którym pokazały efekty oczyszczania za pomocą śliny z pozłoconej rzeźby.